بیژن و منیژه

نقّالی، یکی از جذاب‌ترین نمایش‌های سنتی ایرانی است. نقّال‌ها داستان‌های شاهنامه و دیگر افسانه‌های کهن ایرانی را برای دیگران نقل می‌کنند. آن‌ها داستان‌های شاهنامه را همراه با خواندن، اجرا می‌کنند. نقّال‌ها با استفاده از حرکات بدن و تغییرِ لحن گفتار و همچنین کمک‌گرفتن از چوب‌دستیِ خود در قالب نقش‌ها فرومی‌روند و داستان‌ها را بازی می‌کنند. نقّال گاه با زبانی رسمی سخن می‌گوید و گاه به زبان محاوره‌ و نزدیک به گفتار عادی مردم جامعه.

نقل اول

«به چاه رفتن بیژن»

به نام خداوند جان و خِرَد

کزین برتر اندیشه بر نگذرد

خداوند کیوان و گردان سپهر

فروزندة ماه و ناهید و مهر

اول ز همه مردم دانا رخصت

بر اهل کمال و اهل معنا رخصت

بی‌رخصتِ ارباب وفا دم نزنم

از تحت زمین تا به ثریا رخصت[۱]

اَکوانِ دیو یکی از آن دیوهایی است که رستم با او جنگیده و قصه‌‌ای مفصل دارد که ماجرای کاملش در نقل رستم و اکوانِ دیو آمده. پایان داستان این‌طور است که رستم، اکوان را شکست می‌دهد و باعث شادی ایرانیان می‌شود. اما نقل اول، نقل بیژن و منیژه است. داستانی از شاهنامه که بعد از قصة اکوانِ دیو آمده. این شما و این هم نقل بیژن و منیژه.

پس از جشنی که در سراسر ایران‌زمین برای کشته‌شدن اکوانِ دیو به دست رستم جهان‌پهلوانِ ایران برپا شده بود، عده‌ای از بزرگان سرزمین اِرمان، گریان و نالان به درگاه کیخسرو، پادشاه ایران می‌آیند. و شهریار به آن‌ها اجازة ورود می‌دهد. حالا اِرمان کجاست؟

[۱]. این دو بیت از شاهنامه نیست. معمولا نقالان شعرهایی مانند همین شعر را که خودشان یا دیگران سروده‌اند در نقالی می‌خوانند.