به گزارش مهرک و به نقل از خبرگزاری فارس، با گسترش روزافزون محتوای دیجیتال، کتاب‌های صوتی به‌عنوان ابزاری نوظهور برای دسترسی به دانش و سرگرمی، جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند: به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان. محسن نادری، مدیر مؤسسه سماوا، از چالش‌های تولید محتوای صوتی باکیفیت و اهمیت انتخاب درست برای این نسل می‌گوید.
در دنیای امروز که محتوای دیجیتال به‌سرعت در حال گسترش است، کتاب‌های صوتی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند؛ به‌خصوص برای کودکان و نوجوانان که با شیوه‌های نوین دسترسی به اطلاعات خو گرفته‌اند. در این گفت‌وگو، محسن نادری، مدیر مؤسسه سماوا (ناشر کتاب‌های صوتی)، به بحث و بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیشِ روی تولید کتاب صوتی برای نسل جوان می‌پردازد. نادری در این مصاحبه از تجربیات شخصی‌اش در دوران کودکی و مقایسه آن با شرایط کنونی سخن می‌گوید و بر اهمیت انتخاب محتوای خوب برای کودکان در میان انبوه اطلاعات موجود تأکید می‌کند.
آقای نادری، شما به‌عنوان فردی که در حوزه کتاب صوتی فعالیت گسترده‌ای داشته‌اید، بزرگ‌ترین چالش تولید کتاب صوتی برای کودکان و نوجوانان را چه می‌دانید؟
نسلی که ما با آن در ارتباطیم، با نسل‌های قبلی تفاوت‌های زیادی دارد. آن‌ها با یک الگوی خاص در حال فعالیت هستند که دسترسی به محتوا برایشان بسیار آسان شده است. شاید حتی من که خود را جوان می‌دانم، با این نسل تفاوت زیادی دارم. ما تنها یک تلویزیون داشتیم که آن هم در ساعت خاصی برنامه داشت. به‌خوبی به یاد دارم که خانم خامنه و دوستان دیگر برنامه‌هایی داشتند که فقط در آن ساعت خاص از روز در دسترس بود و باقی اوقات فراغت ما به کتاب اختصاص داشت. پدر و مادرم برایم کتاب می‌آوردند؛ گاهی خودم کتاب می‌خواندم و گاهی آن‌ها برایم می‌خواندند. در آن زمان، محتوای دیگری وجود نداشت؛ اما اکنون دسترسی به محتوا بسیار راحت‌تر شده و حجم محتوا نیز بسیار زیاد است. اینکه والدین بتوانند کاری کنند که فرزندان‌شان محتوای خوب را انتخاب کنند، نیازمند همکاری آن‌هاست.
چالشی که ما داریم این است که به بچه‌ها بگوییم محتوای خوب بسیار متفاوت از محتوای بد است و آن‌ها باید بتوانند انتخاب کنند. به نظر من، این بدترین چالشی است که ما با آن روبه‌رو هستیم. امیدوارم کارهایی که گروه ما و گروه‌های دیگر انجام می‌دهند، کمک کند تا فضای بچه‌ها به یک فضای فرهنگی مناسب تبدیل شود.
اشاره کردید به خاطرات کتاب‌خوانی زمان کودکی خودتان. آیا فکر می‌کنید کتاب صوتی مکمل کتاب چاپی است یا می‌تواند جایگزین آن باشد؟ در بحث کتاب کودک و نوجوان، تصویر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به نظر شما آیا کتاب صوتی بخش تصویر را از بچه‌ها می‌گیرد؟
کتاب صوتی را نمی‌توانیم به‌راحتی با کتاب چاپی مقایسه کنیم؛ زیرا قالب آن‌ها کاملاً متفاوت است. کتاب صوتی در یک دنیای دیگر قرار دارد و دنیای چاپی نیز دنیای خاص خود را دارد. در حوزه بزرگ‌سالان، نظرات زیادی درباره این موضوع وجود دارد؛ افرادی که کتاب چاپی را خوانده و سپس کتاب صوتی را گوش داده‌اند، احساس کرده‌اند که در یک دنیای دیگر قرار دارند و فضایی بهتر را تجربه کرده‌اند. در کتاب کودک و نوجوان نیز همین‌طور است؛ شما در کتاب چاپی تصویر دارید اما در کتاب صوتی فضاسازی‌هایی که با شخصیت‌پردازی و تیپ‌سازی انجام شده، به شکل دیگری تجربه می‌شود. شما فقط در دنیای ذهنی خودتان نیستید، بلکه وقتی کتاب‌هایی مانند «دروازه مردگان» از نشر افق یا «سرگذشت استعمار» و بسیاری دیگر از کتاب‌های مهرک را صوتی می‌کنیم، می‌توانید به عمق داستان بروید. با صداها، افکت‌ها و فضاسازی‌هایی که گوینده انجام می‌دهد، ممکن است اگر خودتان کتاب را بخوانید آن‌قدر جذابیت نداشته باشد، اما گوینده با هنرش می‌تواند کتاب را برایتان تصویرسازی کند.
هر کدام از این دو قالب، مزایا و معایب خاص خود را دارند، اما امیدوارم بچه‌ها علاوه‌بر اینکه کتاب می‌خوانند که بسیار مهم است – مخصوصاً در سنین زیر ۲۰ سالگی- بتوانند در زمان‌هایی که به مدرسه یا دانشگاه می‌روند یا در سفرها، کتاب صوتی هم گوش کنند.
از اهمیت کتاب‌خوانی سخن گفتید و به نظر می‌رسد که خواسته‌تان این است که کودکان بیشتر کتاب بخوانند. آیا شما در مجموعه‌تان برنامه خاصی برای ترویج کتاب‌خوانی بین کودکان دارد؟
ما به‌شدت در این‌باره تلاش کرده‌ایم؛ مثلا در یک‌سری از ویدیوهایی که در فضای مجازی‌مان منتشر می‌شود، هیچ صدایی وجود نداشته است. ما تنها بخش‌های جذاب کتاب را انتخاب کرده و با آن‌ها ویدیوهایی تهیه کردیم تا بچه‌ها ترغیب شوند بیشتر کتاب بخوانند. نخستین نکته حائز اهمیت این است که کودکان باید یاد بگیرند ابتدا کتاب بخوانند. وقتی با کتاب آشنا و درگیر آن شوند، در فضاهایی که دیگر نمی‌توانند کتاب بخوانند، به‌دنبال دریافت محتوای خوب خواهند بود و در این مرحله به‌سراغ کتاب صوتی خواهند رفت.
آیا شما به‌سراغ مخاطبان هم رفته‌اید؟ یعنی به کتابخانه‌ها و مدارس سر زده‌اید تا مخاطبان را به این سمت هدایت کنید؟
ما یک آزمایش ناموفق داشتیم به نام «رادیکو» که می‌تواند موفق باشد اما نیاز به زمان و انرژی ویژه‌ای دارد و در حال بررسی هستیم که آیا آن را ادامه دهیم یا خیر.
درباره رادیکو توضیح دهید؟
قرار بود بچه‌ها خودشان کتاب را بخوانند و صوتی کنند.
چرا این تجربه ناموفق بود؟
به این نتیجه رسیدیم که شاید درک لازم برای آن سن وجود نداشته باشد. ممکن است کودکان فکر کنند که صدای آن‌ها خوب است و می‌توانند کتاب بخوانند اما نمی‌توانند.
برخی از بچه‌ها تصور می‌کردند هر کسی که تست داد، می‌تواند بیاید و گویندگی کند. ما سعی کردیم استعدادیابی کنیم؛ می‌دانم دو یا سه نفر از آن بچه‌هایی که در رادیکو بودند، اکنون در رادیو و تلویزیون مشغول به کار هستند؛ اما برخی از بچه‌ها روحیه‌شان را از دست می‌دادند و ناراحت می‌شدند. ما نمی‌خواستیم که به این واسطه از کتاب دور شوند. ما فضایی ایجاد کرده بودیم تا به کتاب نزدیک‌تر شوند؛ بنابراین شاید این تجربه به بررسی‌های کارشناسانه بیشتری نیاز داشته باشد.
آیا برنامه‌ای برای امسال دارید تا دوباره در این زمینه فعالیت کنید؟
مانند هر سال بعد نمایشگاه، با کارشناسان و ناشرانی چون افق، مهرک و نردبان دوباره جلساتی خواهیم داشت. امسال تمرکز بیشتری روی کودک و نوجوان داریم تا بتوانیم برنامه‌های خوبی ارائه دهیم.
ناگفته‌ای باقی مانده است؟
بسیار مایلم که والدین به ما کمک کنند تا کودکان بتوانند محتواها را از یکدیگر تشخیص دهند و بستر مناسب شنیدن کتاب صوتی را بشناسند. سکوهای اینترنتی باید مشخص باشند؛ نه تلگرام، نه بله و نه ایتا، این‌ها سکوهای مناسبی برای شنیدن کتاب نیستند. قالب کتاب‌هایی که در این سکوهای اینترنتی و حتی در رادیو معرفی می‌شود، کتاب‌هایی نیست که کپی‌رایت آن‌ها رعایت شده باشد. مراکزی مانند سماوا و دیگر دوستانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، بابت هر یک از این کتاب‌ها زحمت می‌کشند. آن‌ها قراردادهایی با نویسندگان و مؤلفان امضا می‌کنند و حق تألیف را پرداخت می‌کنند و با گویندگان نیز قراردادهای مجزایی دارند. یک فرایند مشخص طی می‌شود تا به اینجا برسد؛ اما با توجه به اینکه کانال‌های تلگرامی و سکوهای داخلی ما این فرایندها را طی نمی‌کنند، کتاب‌ها به‌صورت غیرمجاز در آنجا منتشر می‌شوند.
من بسیار مایلم که والدین به ما کمک کنند و بدانند سکوهایی مانند طاقچه و کتابراه بسترهای مناسب‌تری برای گوش‌دادن به کتاب هستند.
این گفت‌وگو را می‌توانید به‌صورت ویدیویی در
آپارات مهرک ببینید.
ثبت نظر
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.