کیفیت غیر قابل قبول!

1403-07-21

اشتراک گذاری

به گزارش مهرک و به نقل از آگاه، روز ملی کودک است؛ مناسبتی که در سال، بیش از بقیه زمان‌ها توجه‌ها را به تولیدات و محصولات فرهنگی برای این گروه سنی مهم و حساس جلب می‌کند و فرصتی است برای اشاره‌ای به ضعف و نقصان‌های موجود در چرخه گونه‌های مختلف محصولات فرهنگی کودک. در این گزارش با تمرکز بر حوزه نشر کودک به دو انتشارات «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» و «مهرک» مراجعه کرده‌ایم و علاوه بر تهیه فهرستی از پرمخاطب‌ترین عناوین در هر دو انتشارات کودک و نوجوان، با مدیر انتشارات مهرک، سمانه‌سادات حسینی درباره کم و کاست‌های این حوزه به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

حسینی، مدیر انتشارات مهرک درباره ارزیابی وضعیت نشر کودک در زمان حاضر به «آگاه» گفت: نشر کودک از یک سال گذشته فرآیند پیوسته‌ای را طی می‌کند، به‌طور تقریبی می‌توان گفت نشر کودک به ثباتی در تولید و عرضه رسیده است. نمی‌توانم بگویم سال گذشته با سال‌های قبل از آن تفاوت عمده‌ای دارد یا اتفاق ویژه‌ای افتاده است اما فعالیت پیوسته‌ای ازسوی همه نشرهای این گروه سنی رخ داده و کم و بیش رو به جلو بوده‌اند.
حسینی در پاسخ به سوال ما درباره آسیب‌شناسی وضعیت فعلی نشر کودک گفت: ما در مهرک به شکلی ویژه و انتخابی، فقط و فقط روی کتاب‌های تالیفی کار می‌کنیم؛ بنابراین اطلاعاتی که در ادامه اضافه می‌کنم درباره کتاب‌های تالیفی است. کتاب‌های ترجمه در فرآیند و سازوکار با گروه کتاب‌های تالیفی متفاوت‌اند و من از دردسرها و چالش‌های حوزه ترجمه در نشر کودک بی‌اطلاعم و با آن درگیر نیستم اما درباره تالیف، قسمت قابل ملاحظه‌ای از آثاری که به دستمان می‌رسد، از نویسندگان تازه‌کار یا نویسندگان مطرح است که می‌شود گفت کیفیت قابل قبولی ندارند. من حتی نمی‌گویم کیفیت «خوبی» ندارند و تاکید می‌کنم که کیفیت «قابل قبولی» ندارند؛ یعنی اگر حد (کمینه) امتیازدهی و قابل قبول بودن یک اثر، به فرض نمره ۶۰ باشد، بسیاری از آثار در چنین رتبه‌بندی‌ای به این عدد نمی‌رسند. این یکی از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه است که در نهایت به‌شکل‌ معمول ما با آثار باکیفیتی مواجه نیستیم.

مجلات، بستری برای حرفه‌ای شدن در حوزه کودک
او درباره عامل این کمبود کیفیت در حوزه تالیف کتاب کودک ادامه داد: فکر می‌کنم بخش قابل‌ملاحظه‌ای از مشکل، دست‌کم درباره اینکه ما فعالان و نویسندگان جدیدی در این حوزه نداریم یا کم داریم، این است که ما مجلات را از دست داده‌ایم.‌ ما بسیاری از مجلات کودک و نوجوان قدیم را نداریم؛ وجود این مجلات باعث می‌شد که نویسندگان در بستر این نشریه‌ها دست‌ورزی کنند. بسیاری از مطالبی که یک نویسنده در ابتدای فعالیتش اقدام به نوشتن آن می‌کند، قابلیت کتاب شدن ندارد اما برای یک مجله می‌تواند خوب و مناسب باشد. با این روند، نویسنده به‌تدریج تمرین می‌کند و قلم خوب و باکیفیتی می‌یابد و می‌تواند در ادامه شروع به نوشتن کتاب کند. متاسفانه ما این شرایط تمرین جدی برای نویسندگی، یعنی جایی را که نویسنده در معرض محک قرار گرفته و با مخاطبان و منتقدانش مواجه شود، نداریم یا از دست داده‌ایم.

نقص چرخه اقتصادی نشر کودک
مدیر انتشارات مهرک در ادامه برشمردن آسیب‌های جدی حوزه نشر تالیفی کودک، افزود: یکی دیگر از آسیب‌های جدی این حوزه این است که چرخه اقتصادی حاکم بر این حوزه موجب می‌شود تا نویسندگان از تازه وارد تا حرفه‌ای، کمتر به شکل جدی و حرفه‌ای وارد این بخش شوند. ورود اصولی به هر حرفه به‌ضرورت نیازمند تامین درآمد برای اشخاص از همان محل است. در حرفه نویسندگی کار سختی است که فردی تمام وقتش را به نویسندگی اختصاص دهد و از همین منبع هم امرارمعاش کند؛ چراکه کتاب‌ها به‌علت هزینه‌های زیاد کاغذ و تولید، گران شده‌اند، به‌طبع این افزایش بهای کتاب، قدرت خرید مخاطب را پایین می‌آورد و به تبع آن، فروش نیز افت می‌کند. در نهایت، درآمد نویسنده بابت حق‌تالیف پایین می‌آید و نویسنده‌ای که تمام وقت و سرمایه و انرژی‌اش را برای این کار صرف می‌کند، دچار مشکلاتی از این نوع می‌شود.

راه سخت انتخاب کتاب کودک
او در پاسخ به سوال ما درباره مهم‌ترین پیشنهاد برای بهبود اوضاع فعلی حوزه نشر کودک، گفت: یکی از مواردی که جزو نیازهای اساسی و اصلی این صنعت است، کمک به والدین برای انتخاب کتاب مناسب برای فرزندشان است.‌ یکی از سردرگمی‌های این حوزه این است که بسیاری از والدین نمی‌دانند چه کتابی برای کودکشان خوب و مناسب است؛ دوست دارند کتابی را برای فرزندشان تهیه کنند ولی از جایی که کتاب‌های چاپ شده تعداد قابل ملاحظه‌ای دارند و نشرهای گوناگون در سبک‌های مختلف در این حوزه مشغول به کار هستند، جست‌وجوی والدین و ارزیابی محتوای این تعداد از آثار چاپی برای انتخاب یک عنوان، چیزی نیست که بشود از یک پدر و مادر انتظار داشت. حسینی ادامه داد: ما مرکزی برای ایده‌دهی به والدین را برای انتخاب آثار در بخش کودک و خردسال نداریم؛ به این معنا که کتاب‌ها از طریق گروه منتقدان، با رویکردهای متفاوت بررسی و طبقه‌بندی شده و در دسترس والدین قرار گیرد تا درنهایت بتوانند با روندی ساده‌تر به‌عنوان مطلوب کودکشان برسند. برای نوجوان و بزرگسال شاید نیاز به چنین مرکزی به اندازه گروه سنی کودک و خردسال واجب و ضروری نباشد. یک کتاب خوب به‌ضرورت برای همه خوب نیست؛ یعنی شما ممکن است کتابی را به فردی توصیه کنید و برای حال کودک او مناسب باشد اما برای کودک دیگری آسیب‌زا باشد. والدین باید متناسب با شرایط زندگی خودشان و نیز شرایط روحی فرزندشان دست به انتخاب یک عنوان کتاب بزنند؛ همه کتاب‌ها برای همه افراد مناسب نیستند. نمی‌شود گفت که اصلا چنین جایی را نداریم؛ یک جایی مثل «لاک‌پشت پرنده»، «رشد» یا «شورای کتاب کودک» یک چنین فعالیتی را انجام می‌دهد اما جایی که به شکلی شاخص در دسترس باشد و عموم مردم آن را بشناسند و به آن مراجعه کنند وجود ندارد. از سویی ایجاد چنین مرکزی، یک اتفاق نیست و فرآیندی زمان‌بر است، تا به‌تدریج مردم به آن مرکز و به این نوع از فعالیت اعتماد کرده، آن را بشناسند و به آن مراجعه کنند و با راهنمای آن تصمیم به خرید بگیرند. چنین مرکزی باید مدام به‌روز باشد و از نگاه‌ها و رویکردهای مختلف کتاب‌ها را بررسی کرده و جست‌وجوی مناسب و با کیفیتی داشته باشد. این موضوع یکی از مشکلات جدی در این صنعت بزرگ است.‌ در آخر، از سمانه‌سادات حسینی پرسیدیم، کدام کتاب کودک را بیش از همه دوست دارد و او در پاسخ گفت: من حوزه کتاب کودک را خیلی دوست‌ دارم و از سویی تعداد کتاب‌هایی که دوست‌ دارم هم بسیار زیاد هستند اما اینطور نیست که بگویم فقط این عنوان یا یک عنوان بالاترین رتبه را برای من دارد. تعداد زیادی از کتاب‌های کودک در دسته عنوان‌های محبوب من قرار می‌گیرد. اغلب برای بچه‌ها کتاب هدیه می‌گیرم و برای انتخاب آن نیز متناسب با حال و هوای آن کودک و خانواده‌اش خرید می‌کنم.
کتاب‌های کودک پرمخاطب‌های نشر مهرک

فرزندان ایرانیم / +۱۰
داوود امیریان

رفاقت به سبک تانک/ +۱۰
داوود امیریان

قصه‌های شیرین ایرانی: گلستان سعدی / +۱۰
فرهاد حسن‌زاده

چرا؟ چرا؟ چرا؟، کلر ژوبرت / +۵
حورا میلانی- مژگان برخورداری

مرگ بر مدرسه/ +۱۳
کبری التج

مجموعه ۵ جلدی با بابام / +۴
امیررضا مافی

تو خواب میکائیل هستی/ +۱۳
تیمور آقامحمدی

نذری پرپرک، کلر ژوبرت / +۵
موسی عربی کارولین جی کراسکری

مجموعه ۴جلدی ماجراهای دخترانه، کلر ژوبرت / + ۶
سحر فرهادروش و …

والی/ +۵
مرجان ظریفی

قصه‌های شیرین ایرانی: شاهنامه/ +۱۰
سعید بیابانکی

مجموعه پانزده جلدی سرگذشت استعمار +۱۳
مهدی میرکیایی

سفر به آن سوی دریاها
گرگ‌ها با چشم باز می‌خوابند
شکار انسان
صلیب خونین
راهپیمایی اشک‌ها
فاخته‌ها لانه ندارند
سفر الماس
به دنبال کادی
افطار در کلیسا
گنج‌های کلات
جوانه‌های آتش
بازی بزرگ
ماجرا هنوز تمام نشده
فارغ‌التحصیل زندان
ملکه تهی‌دست
مجموعه هفت جلدی چنین کنند حکایت:
داستان‌هایی از شاهنامه همراه با پرده نقالی (+۹)